ĐỒNG HỒ ” PAVLIN” – MÓN QUÀ CƠ KHÍ TUYỆT MĨ DÀNH CHO NỮ HOÀNG CATHERINE II

Vào năm 1777, Grigory Potemkin – người yêu nghệ thuật và đồ tinh xảo – đặt mua một chiếc đồng hồ cơ khí độc đáo từ Anh để làm quà tặng Nữ hoàng Catherine II. Chiếc đồng hồ mang hình tượng các loài chim như công, cú mèo, gà trống và ba chú sóc, khi lên dây cót thì chuyển động và phát ra âm thanh, mô phỏng sinh động nhịp sống tự nhiên.

 Đầu tiên là cú mèo – lắc đầu, đảo mắt và vẫy chân như thể đang điều khiển dàn nhạc, trong khi tiếng chuông ngân vang du dương theo từng chuyển động.

Tiếp đến là con công – nhẹ cúi đầu duyên dáng, xòe chiếc đuôi vàng rực rỡ như mặt trời, rồi xoay người khoe mặt sau bạc sáng – biểu tượng của đêm tối. Sau khi biểu diễn, nó trở về tư thế ban đầu, gập đuôi lại, còn cú mèo vẫn miệt mài nhìn ngắm, xoay đầu, và vang lên tiếng chuông kỳ diệu.

Cuối cùng là gà trống, cất tiếng gáy khàn nhưng vang vọng, báo hiệu bình minh – thời khắc chia tay bóng đêm và chào đón hy vọng của ngày mới.

Dưới gốc cây là một cây nấm nhỏ, trên mũ nấm là khe hiển thị thời gian bằng băng cuộn, với kim giây được tạo hình như một con chuồn chuồn không ngừng quay trở lại điểm xuất phát – như một ẩn dụ cho vòng tuần hoàn của đời người và thiên nhiên.

Điều kỳ lạ là không có chữ ký nào của nghệ nhân trên chiếc đồng hồ này, ngoại trừ một chữ “J” nhỏ khắc trên lò xo của gà trống – được cho là của thợ đồng hồ người Anh Frederick Jury. Tuy nhiên, không rõ liệu ông có phải là tác giả toàn bộ kiệt tác hay chỉ là người góp phần hoàn thiện.

Chiếc đồng hồ – hay đúng hơn là tác phẩm nghệ thuật này – được chế tác vào thế kỷ XVIII tại xưởng của James Cox ở London, một bậc thầy nổi tiếng về các cơ cấu tự động. Thời đó, phong cách shinoiserie (phong cách Trung Hoa hóa) đang rất thịnh hành tại châu Âu, đặc biệt là ở Anh.

Trong quá trình vận chuyển từ Anh sang Nga, chiếc đồng hồ bị tháo rời và một số bộ phận bị hư hỏng, khiến việc lắp ráp và phục hồi trở nên cực kỳ khó khăn. Cuối cùng, chính thiên tài cơ khí Ivan Kulibin được giao nhiệm vụ phục hồi nó. Nhưng ông phát hiện ra nhiều chi tiết đã hoàn toàn mất tích – trong đó có cả bộ phận tạo tiếng gáy cho công trống.

Dù vậy, Kulibin đã làm nên điều kỳ diệu: không chỉ sửa chữa và lắp ráp lại hoàn chỉnh, ông còn phục dựng toàn bộ diện mạo của “Pavlin”, thêm các chi tiết trang trí bằng thủy tinh, làm sống lại vẻ lộng lẫy ban đầu của nó.

Sau cái chết của Potemkin – người chưa kịp thấy niềm vui trên gương mặt Nữ hoàng khi nhận món quà kỳ diệu ấy – Catherine II đã mua lại toàn bộ tài sản của ông, bao gồm cả chiếc đồng hồ này. Và đến năm 1797, nó chính thức được đưa vào Bảo tàng Hermitage.

Ngày nay, chiếc đồng hồ “Pavlin” vẫn được bảo quản nguyên vẹn và hoạt động ổn định. Mỗi thứ Sáu lúc 19:00, các cơ chế tự động được lên dây, và chú công lại xòe đuôi, cú mèo lại xoay đầu, chuông lại ngân vang – như lời thì thầm của lịch sử vang vọng trong lòng nước Nga